در مفهوم دانش آشکار و پنهان اختلاف‌نظر وجود دارد و این اختلاف‌نظر منجر به مشکلاتی در سازمان می‌شود بدین منظور در ادامه این مقاله به تبیین مفهوم دانش آشکار و پنهان می‌پردازیم.
با توجه به اهمیت مفهوم مدیریت دانش آشکار و پنهان یک نظرسنجی در شبکه KCN[1] (شبکه دانش محور) انجام شده است که به شرح زیر است.
کدام‌یک از این سه مورد بیشتر با درک شما از عبارت “دانش آشکار” مطابقت دارد.
- الف) دانش که به نحوی توضیح داده‌شده است (گفتاری یا ضبط‌شده)
- ب) دانش ثبت‌شده (به‌عنوان‌مثال در اسناد، پرونده‌ها و غیره)
- ج ) دانشی که قابل توضیح است، اما ممکن است گفته یا ضبط نشده باشد.
حدود 40 نفر به این نظرسنجی پاسخ دادند و نتایج بدین گونه بود الف) ۲۳٪ ب)۵۴ ٪ ج) ۲۳٪
بنابراین شرکت‌کنندگان به‌طور مساوی بین کسانی که فکر می‌کردند دانش آشکار مترادف با دانش ثبت‌شده است و کسانی که فکر می‌کردند اینگونه نیست، تقسیم شدند و در بین کسانی که فکر می‌کردند این‌طور نیست، بین مفهوم دانش آشکار و پنهان شکاف وجود داشت. تفسیرهای متفاوت مفهوم دانش آشکار وجود دارد.
ما کارکنانی را داریم که فکر می‌کنند دانش پنهان غیرقابل توضیح است، درحالی‌که هر چیزی که مستند باشد دانش آشکار است. از سوی دیگر، افرادی که فکر می‌کنند همه اسناد دانش آشکار هستند و هر چیزی که مستند نباشد، پنهان است.
چه کسی درباره‌ی مفهوم دانش آشکار و پنهان درست می‌گوید؟
در ادامه به بررسی مفهوم دانش آشکار و پنهان که توسط پولانی و نوناکا و تاکوچی بیان کرده‌اند بررسی می‌کنیم.
پولانی
دانش پنهان را می‌توان بدین گونه بیان کرد که دانشی که مستند نشده است (“پنهان ” به معنای خاموش یا ناگفته است). او همچنین گفت که “ما بیش ازآنچه می‌توانیم بگوییم می‌دانیم ” که می‌تواند به این معنا تلقی شود که برخی یا همه‌ی دانش پنهان را نمی‌توان انتقال داد. پولانی تعریفی برای دانش آشکار ارائه نکرده است.
مدل نوناکا و تاکوچی
محققان ژاپنی مدیریت، نوناکا و تاکوچی تأثیر بسیاری بر مبانی مدیریت دانش داشته‌اند. دانش پنهان و دانش آشکار توسط نوناکا برای طرح‌ریزی نظریه یادگیری سازمانی معرفی‌شده است. در این تقسیم‌بندی، با توجه به همگرایی بین شکل‌های پنهان و آشکار دانش، مدلی را پایهگذاری کرده‌اند که به نام خودشان معروف شده است. این مدل تمرکز خود را بر دو نوع دانش آشکار و نهان متمرکز داشته و به نحوه تبدیل آن‌ها به یکدیگر و نیز چگونگی ایجاد آن در تمامی سطوح فردی، گروهی و سازمانی توجه دارد. در این مدل پویا، نحوه استفاده و تبدیل این دو دانش و چگونگی مدیریت دانش در این زمینه، به‌صورت حرکت مارپیچی (حلزونی) مطابق شکل زیر فرآیندی مستمر فرض شده است.
در این مدل فرض بر این است که تنها افراد، به وجود آورنده دانش هستند؛ بنابراین، فرآیند تولید دانش سازمانی باید به‌عنوان فرآیندی مستمر باشد که در آن، دانش ایجادشده توسط کارکنان، به‌طور سازمان‌دهی شدهای، تقویت و هدایت شود. بر پایه مدل نوناکا و تاکوچی مراحل زیر برای انتقال (تبدیل) این دو نوع دانش، در سطوح گوناگون سازمان انجام می‌شود، دانش پنهان می‌تواند از طریق تدوین تبدیل به دانش آشکار شود (“تبدیل دانش پنهان به دانش آشکار به‌عنوان آشکارسازی شناخته می‌شود. “) و در نقطه‌ای دیگر نشان داد که دانش پنهان غیرقابل کدگذاری است (“جنبه‌های پنهان دانش آن‌هایی هستند که قابل تدوین و مستندسازی نیستند.”) آن‌ها همچنین در مثال‌های خود اشاره کردند که تدوین برابر با مستندسازی است، اگرچه وقتی برای اولین بار از دانش آشکار یاد می‌کنند، آن را “قابل توضیح ” توصیف می‌کنند.
- اجتماعی‌سازی (تبدیل دانش پنهان به پنهان)
- بیرونی‌سازی (تبدیل دانش پنهان به آشکار)
- ترکیب‌سازی (تبدیل دانش آشکار به آشکار)
- درونی‌سازی (تبدیل دانش آشکار به پنهان)
بر اساس مدل نوناکا و تاکوچی باید هر دو نوع دانش یادشده در سازمان، مدیریت شود و نحوه تعامل، استفاده و تبدیل هر یک به دیگری، مورد شناسایی و استفاده قرار گیرد. این دو نوع دانش، هرکدام می‌تواند منشأ ایجاد دیگری باشد و در سطوح فردی، گروهی و سازمانی تسری و گسترش یابد. نکته مهم دیگر آن است که هنگامی‌که کارکنان در این فرآیندها شرکت می‌کنند، یادگیری سازمانی نیز رخ می‌دهد، زیرا در این مشارکت، دانش افراد با دیگران به اشتراک گذاشته‌شده و برای دیگران قابل‌دسترسی می‌شود.
فرآیندهای مدیریت دانش در مدل نوناکا و تاکوچی در انزوا رخ نمیدهند، بلکه در ترکیبات مختلف و در موقعیت‌های کاری بین افرادی که با یکدیگر مشغول به کار هستند، به وقوع میپیوندد. خلق دانش، نتیجه تأثیر متقابل کارکنان و دانش آشکار و پنهان است. به‌واسطه تعامل فرد با دیگران، دانش نهان، بیرونی‌سازی شده و به اشتراک گذاشته می‌شود. توصیه من به شما این است که همین کار را انجام دهید. اگر می‌خواهید در حوزه مدیریت دانش به‌طور واضح شناخته شوید تا آنجا که ممکن است از آشکار و پنهان خودداری کنید؛ زیرا به‌هرحال از این اصطلاحات استفاده می‌کنید.
منبع:
http://www.nickmilton.com/2021/09/the-problem-with-tacitexplicit.html
[1] Knowledge Centric Networking