مدیریت دانش در آسترازنکا
آسترازنکا یک شرکت داروسازی و بیوتکنولوژی چندملیتی بریتانیایی-سوئدی است که دفتر مرکزی آن در کمبریج انگلستان واقع است. این شرکت دارای مجموعه‌ای از محصولات برای بیماری‌هایی ازجمله انکولوژی، قلب و عروق، دستگاه گوارش، عفونت، علوم اعصاب، تنفسی و التهاب است. این شرکت با داشتن بیش از 76000 کارمند، درآمدی بالغ‌بر 37.417 میلیارد دلار (سال 2021) داشته است. شرکت‌های زیر مجموعه AstraZeneca عبارتند از: Alexion Pharmaceuticals، MedImmune، MORE.
آسترازنکا در توسعه واکسن Oxford-AstraZeneca COVID-19 نقش کلیدی داشته و به واسطه تولید این واکسن بسیار شناخته شده تر از قبل شده است. در ادامه این مطلب تجربیات این شرکت در زمینه مدیریت دانش را با هم مرور می کنیم.
امروزه در جامعه‌ای مبتنی بر دانش و فرا صنعتی زندگی می‌کنیم. در این دوره توانایی استفاده بهینه از اطلاعات و دانش به‌صورت مدون، عامل اصلی مزیت رقابتی محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر سازمان‌ها به‌عنوان یک سیستم اجتماعی در نظر گرفته می‌شوند که قادر به استفاده و ایجاد اشکال مختلف دانش در فعالیت‌های روزمره خود هستند. یکی از زمینه‌های خاص موردعلاقه در گفتمان مدیریت دانش این است که چگونه شرکت‌ها از منابع دانش خود استفاده می‌کنند. قابلیت استفاده از منابع دانش یکی از حوزه‌های کلیدی تئوری مدیریت دانش است. شرکت آسترازنکا تلاش کرده تا منابع دانشی را به عمل تبدیل کند و از آن در راستای توسعه محصولات خود بهره ببرد.
تبدیل دانش به عمل
دانش به‌طورکلی به‌عنوان قابلیت استفاده از داده‌ها و اطلاعات در جهت ایجاد مزیت رقابتی برای شرکت تعریف می‌شود. چنین قابلیت‌هایی می‌تواند فردی، مبتنی بر جامعه، یا مبتنی بر سازمان یا شرکت باشد. یکی از جنبه‌های مهم دانش این است که برخلاف سایر منابع، هنگام استفاده، تمام نمی‌شود و به‌جای کاهش، رشد می‌یابد.
ازآنجایی‌که دانش در حال توزیع و اشتراک‌گذاری است، به‌طور کارآمدتر استفاده می‌شود و با استفاده بهتر از بازتولید خود پشتیبانی می‌کند. نکته بسیار مهمی که وجود دارد این است که در شرایط بازار فشرده و به‌شدت رقابتی، به اشتراک‌گذاری دانش، به‌کارگیری و تبدیل به محصول و سودآوری، ممکن است به‌عنوان یک فرآیند خودسازمان‌دهی رخ ندهد، بلکه ممکن است به برخی عرصه‌های نهادینه‌شده نیاز داشته باشد؛ بنابراین، مداخله فعالانه درزمینه پر کردن شکاف دانش، فعالیت مهمی برای هر شرکت است.
دانش بدون توجه و به‌خودی‌خود منتقل نمی‌شود و مستلزم سازوکار یا افرادی است که این وظیفه را به انجام برسانند. ازاین‌رو، در برای تبدیل دانش به عمل و محصول یا خدمات در هر شرکتی از افرادی با عنوان تسهیل‌کننده‌های دانش استفاده می‌شود.
تبدیل دانش به عمل در آسترازنکا با مشارکت تسهیلگران دانش
هدف استفاده از تسهیلگر دانش، یافتن فرآیند و ابزارهایی بود که بتواند اشتراک دانش را بین پروژه‌های سازمان افزایش دهد. چند پیش‌نیاز کلیدی به‌طور مشترک با مدیریت واحد تحقیق و توسعه شناسایی شد تا اقدامات تسهیل‌کننده مؤثر باشد. با توجه به تمرکز بر اثربخشی در سازمان تحقیق و توسعه، اقدامات مدیریت دانش باید در زمان مناسب و مقرون‌به‌صرفه باشد
به‌منظور مشروعیت بخشیدن به اقدامات تسهیل‌کننده دانش، از حمایت کامل مدیریت اطمینان حاصل شد. علاوه بر این، تسهیلگران تجربه زیادی از سازمان موردمطالعه داشتند، تجربه طولانی در واحد R&D بالینی و همچنین یک شبکه شخصی گسترده داشتند. فرآیند اقدامات تسهیل‌کننده دانش شامل سه مرحله اصلی است که در ادامه تشریح شده است:
-
مشروعیت بخشیدن و آشناسازی
اولین قدم مصاحبه با رهبر پروژه در داخل پروژه بود. در این مرحله تسهیل‌کننده‌های دانش با پروژه آشنا شده و ایده‌ای در مورد فعالیت‌هایی که رهبر پروژه فکر می‌کند مهم هستند، چه چیزهایی مثبت یا مشکل‌ساز هستند، ارائه می‌دهد. علاوه بر این، تسهیلگران می‌توانند برخی بازخوردها را از پروژه‌های دیگر به رهبر پروژه بدهند و در انجام این کار، دانش را انتقال دهند. تمامی مصاحبه مستند می‌شود. در جلسه اولیه، تسهیلگران با مدیر پروژه در مورد چگونگی ادامه و تماس با افراد در پروژه به توافق می‌رسند.
-
تایید دانش ضمنی و ساختاردهی به دانش صریح
مرحله دوم معمولاً شامل بیش از یک جلسه است. یک جلسه توفان فکری با حضور گروه اصلی پروژه برگزار می‌شود. معمولاً پس از ساختاردهی اطلاعات مربوط به اولین جلسه طوفان فکری، جلسه دیگری برگزار می‌شود. زمان بین جلسات به اعضای پروژه فرصتی می‌دهد تا در مورد مطالب فکر کنند که اغلب منجر به‌اضافه شدن تجربیات اضافی از جلسه اول می‌شود. ضمن اینکه تسهیل‌کننده‌ها جلسات را هدایت می‌کنند و اطلاعات را ساختار می‌دهند، اعضای پروژه گفتگوی تعاملی را برگزار می‌کنند. این منجر به یک نقشه ذهنی با دانش مشترک به‌دست‌آمده از تمام جلسات و پیش‌نویس مجموعه‌ای از مطالبی می‌شود که به‌طور مشترک برای سمینار نهایی تهیه‌شده است. مجریان تمام جلسات را مستند. در طول جلسات طوفان فکری، تسهیلگران به‌طور مداوم نقش خود را تغییر می‌دهند. یکی سؤالاتی را مطرح می‌کند، گفتگو را تسهیل می‌کند و توجه را به علایق مشترک در گروه معطوف می‌کند. دیگری گوش می‌دهد، فرآیند را به‌صورت نوشتاری ضبط می‌کند و آماده می‌شود تا نقش خود را با همکار خود تغییر دهد.
-
اشتراک‌گذاری با سایر کارکنان شرکت
اشتراک گذاشته می‌شود. این سمینار تعاملی است و شرکت‌کنندگان بر اساس تجربه خود سؤالاتی می‌پرسند و در مورد آنچه گفته می‌شود نظر می‌دهند. همچنین می‌تواند گفتگوی باز بین دو گروه با هدف توسعه درک جمعی از یک پدیده باشد. بسته به تجربه پروژه و نتایج، روش‌های مختلفی در فرآیند مورداستفاده قرار می‌گیرد. یکی از راه‌های جایگزین این بود که دو تیم تمام مراحل فرآیند تسهیل را به‌عنوان تیم‌های جداگانه تجربه کنند. آن‌ها سپس در یک سمینار گرد هم آمده و تجربیات مشترکی را به اشتراک می‌گذارند که منجر به ظرفیت جذب بالایی در هر دو تیم می‌شود. بدین ترتیب هر دو تیم دانش ضمنی خود را بیرونی کرده و از طریق ترکیب و اجتماعی کردن، موارد موردعلاقه مشترک را در یک سمینار تعاملی به اشتراک می‌گذارند. در این سمینارها و جلسات، تسهیل‌کننده‌ها نقش نسبتاً فرعی ایفا می‌کنند و صرفاً جلسه را هماهنگ می‌کنند و گفتگو را تسهیل می‌کنند.
اقدامات تسهیل‌کننده دانش در آسترازنکا
تسهیل‌کنندگان دانش اغلب صاحب دانش نیستند بلکه آن‌ها فرآیند تسهیل در اشتراک‌گذاری دانش را هدایت می‌کنند. در شرکت آسترازنکا به‌ویژه در مدیریت دانش پروژه‌ها، تسهیل‌کننده دانش، فرآیند و ابزارهایی قدرتمندی برای مدیریت و اشتراک دانش دارند. آن‌ها تمام اشکال دانش را در نظر گرفته و با ارائه مثال‌های مختلف، بیان تجربیات و دانش افرادی که در بیان و مستندسازی مشکل دارند را، تسهیل می‌کنند.
همچنین تسهیل‌کننده می‌تواند دانش را به روشی مشابه تفسیر و از طریق فرایند تسهیل دانش، کاملا ساده، دانش را مستند کند. علاوه بر این، این روش می‌تواند با افزایش قابلیت‌های به اشترک گذاری دانش، پیوندی بین تمامی افراد و مدیران پروژه ایجاد کرده و درنتیجه به‌عنوان یک ابزار بالقوه، برای مدیریت دانش پروژه عمل کند. با تکیه بر نقش‌های مختلف تسهیل‌کننده دانش، جنبه‌های مهم ابتکار مدیریت دانش در شرکت آسترازنکا قابل استخراج است. یک جنبه مهم این است که تسهیل‌کننده دانش، حامل اصلی دانش نیست، بلکه به‌عنوان تسهیل‌کننده در استخراج، ایجاد، اشتراک‌گذاری و به‌کارگیری یا تبدیل دانش به عمل است. درحالی‌که اعضای پروژه مالکان اصلی دانش و بازیگران اصلی در ایجاد و اشتراک دانش هستند.
از دیگر وظایف مهم تسهیلگران دانش در شرکت آسترازنکا، ایجاد انگیزه برای تولید و ثبت دانش و اجرای سایر فرایندهای دانشی در شرکت هستند. آن‌ها تمامی افراد را در به اشتراک‌گذاری دانش با شرایط برابر، درگیر می‌کنند و زمینه ایجاد و اشتراک‌گذاری دانش را فراهم می‌کنند. از ابتکارات شرکت آسترازنکا در مدیریت دانش این است که ترکیبی از یک نقش شخصی و یک فرآیند عملی که ابزارهایی برای مدیریت دانش فراهم می‌کند.
پیامدها و نتایج به‌کارگیری تسهیل‌کنندگان دانش در شرکت آسترازنکا
همان‌طور که اشاره شد، امروزه اشتراک دانش یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های شرکت‌ها در رقابت اقتصادی است. ابتکار شرکت آسترازنکا با هدف افزایش ایجاد و انتشار دانش در سراسر شرکت، اجرایی شد. این ابتکار منجر به توسعه ابزارهای مدیریت دانش شد تا انگیزش لازم را برای تمام گروه‌های شرکت هم در دفتر مرکزی و هم سایر دفاتر و فراسوی مرزها، فراهم کرده و آن‌ها را برای ثبت تجربیات و اشتراک‌گذاری دانش خود، تشویق کند. در این شرکت برای دریافت نتایج بهینه از عملکرد تسهیلگران دانش، وظایف آن‌ها را در موارد مختلفی همچون: جلسات با مدیران، افراد پروژه‌ها و سایر کارکنان، به‌صورت جداگانه در نظر گرفته‌شده است. نکته بسیار مهم این است که مدیریت باید با حضور در سمینارها و انجام ابتکارات همراه با تسهیلگران در مورد اینکه از کجا در سازمان شروع شود و روی چه چیزی تمرکز کند، حمایت خود را نشان دهد. علاوه بر این، انتخاب تسهیلگران باید با دقت انجام شود تا تسهیل‌کننده دانش بتواند در به اشتراک گذاشتن تجربیات نقش خود را به‌درستی ایفا کند.
