از خاطرات اسدالله علم تا روزنوشته‌های معاون بهره‌برداری پتروشیمی!
خاطره نگاری؛ ابزاری برای مدیریت دانش
زمانی که ادبیات آکادمیک مدیریت دانش رو بررسی می‌کنیم، اشاره به ابزارها و تکنیک‌ها ی متنوع و فراوانی شده است. تعدادی از این ابزارها مبتنی بر فناوری اطلاعات و تعدادی دیگر نیز فارغ از فناوری اطلاعات و مبتنی بر تعاملات حضوری و انسان محور هستند. در این میان برخی راهکارها و اقدامات نیز وجود دارد که شاید در وهله اول به عنوان یکی از ابزارها یا تکنیک‌های مدیریت دانش از آنها یاد نشود، ولی به خوبی می‌توان از آنها برای اهداف مدیریت دانش بهره جست که یکی از این اقدامات مهم، خاطره‌نگاری است. بنابراین در این مطلب به خاطره نگاری به عنوان ابزاری برای مدیریت دانش پرداخته می‌شود.
دانش پیشینی و روش‌های ثبت و کسب آن
دانش پیشینی یکی از انواع دانشی است که در مدیریت دانش به آن توجه ویژه می‌شود. این نوع دانش دلالت بر اقدامات و فعالیت‌هایی دارد که در گذشته انجام شده است و دانستن آنها و دانستن اینکه چرا و چگونه رخ داده‌اند، می‌تواند راهگشای آینده و و یاری‌رسان مدیران سازمان برای اخذ تصمیمات درست باشد. روش‌های متعددی برای ثبت و کسب دانش پیشینی وجود دارد. در روش اول فرد می‌تواند اقدامات مثبت و منفی و تجارب موفق و ناموفق به خود را به صورت موردی در جایی ثبت کند.
در روش دوم تعدادی از سفیران دانش به سراغ خبرگان سازمان و یا مدیران ارشد سازمان می‌روند تا از طریق تکنیک‌های استخراج دانش، تجارب موفق و ناموفق آنان را کسب و ثبت کنند. روشی دیگر نیز وجود دارد که به آن تاریخ شفاهی می‌گویند و از طریق مصاحبه رو در رو با خبرگان پیرامون یک موضوع خاص و سیر تاریخی آن انجام می‌شود. روش چهارم نیز زمانی است که هر فرد فارغ از اینکه چه سمتی در سازمان دارد، اقدام به ثبت خاطرات روزانه و یادداشت های خود اعم از اقدامات موفق و ناموفق، روزمرگی‌ها و خلاصه تمامی آنچه که در طی یک روز برایش اتفاق می‌افتد می‌کند. بدیهی است که روش چهارم به صورت شخصی و فارغ از قید سازمان نیز قابل انجام است.
خاطره نگاری؛ روشی جذاب برای ثبت سیر تاریخی رویدادها
روش چهارم که به آن خاطره نگاری نیز می‌گوییم، بسیار جذاب و کاربردی است، به طوری که بسیاری از افراد در طول تاریخ از آن بهره جسته‌اند که از این میان می‌توان به اسدالله علم وزیر دربار پهلوی دوم، آیت الله هاشمی رفسنجانی و بسیاری از افراد حقوقی و حقیقی مشهور و نامشهور اشاره کرد. علم از ماه‌های پنجم، ششم حضور در وزارت دربار شروع به نگارش یادداشت‌های روزانه خود کرد. یادداشت‌هایی که قرار بود شرح سی سال زندگی علم با شاه باشدکه حاصل کار شد ۷ جلد یادداشت‌های روزانه. همچنین آیت الله هاشمی رفسنجانی از سال 1360 نوشتن خاطرات روزانه را شروع کردند و تا پیش از ترک دنیا، خاطرات سال‌های 1360 تا 1372 خود را در قالب 13 کتاب جداگانه منتشر کردند.
خاطره نگاری؛ ابزاری برای مدیریت دانش
خاطره نگاری در سازمان نیز می‌تواند به عنوان یکی از روش های کاربردی و کلیدی مدیریت دانش مطرح باشد. خاطرم هست که یکبار در جلسه‌ای با مدیر واحد تعمیرات و نگهداری یکی از سازمانهای فعال حوزه معدنی کشور، ایشان دفترچه بزرگی را به من نشان دادند که در آن به صورت روزانه خاطرات خود را ثبت می‌کردند، خاطراتی اعم از روزمرگی‌ها، تجارب موفق و ناموفق، مشکلات فنی، تعامل با زیر دستان و خلاصه هر آنچه که در طی یک روز برای وی رخ می‌داد.
در تجربه‌ای دیگر در یکی از پتروشیمی‌های خوب کشور، معاون بهره برداری که دارای ۱۵ سال سابقه کار بود، از کتابخانه شخصی خود در اتاقشان، ۱۳ سر رسیده تکمیل شده به من نشان دادند که نشان دهنده ثبت خاطرات روزانه ایشان طی ۱۳ سال گذشته بود. خاطراتی شامل اقدامات فنی، مشکلاتی که آنها را رفع کرده بودند، شرح جلسات با همکاران، تجارب موفق و ناموفق، ایده‌ها، پیشنهادات و کلیه مواردی که از ذهن ایشان عبور کرده بودند!
طبیعی است که با ثبت خاطرات روزانه می‌توانیم درک و شناخت خوبی از چرایی و چگونگی اقدامات و فعالیت‌هایی که طی سال‌های گذشته داشته‌ایم به دست بیاوریم و از آنها برای برنامه ریزی آینده، اصلاح فرایندها و محصولات و خدمات و به طور خلاصه اقدامات مقتضی دیگر نماییم.
ای کاش همه مدیران و بنیانگذاران سازمان‌ها که نقشی اساسی و کلیدی در سازمان ایفا می‌کنند، از این تکنیک جذاب استفاده کنند تا با رفتن آنها، انبوه تجارب آنان نیز از بین نرود. نمونه بارز این موضوع، فوت بزرگ مرد صنعت خراسان، ایرج یزدانبخش است که در فروردین ماه امسال، دار فانی را وداع گفتند. ایشان و افرادی مانند وی، به مثابه دایره‌المعارفی از صنعت هستند که باید کتاب تجارب و خاطراتشان برای آیندگان بر جای بماند. امیدوارم از ایشان دست نوشته، کتاب و یا مصاحبه‌‌ای به یادگار مانده باشد.
منابع:
ما را با آثار جان‌نثار شهریار چه کار؟/ آمال و آلام اسدالله علم؛ سایت تاریخ ایرانی
پادکست تاریکخانه تاریخ؛ اپیزود اسدالله علم، آمال و آلام جان‌نثار شهریار
