تدوین نظام انگیزش در مدیریت دانش و نیروی انسانی به عنوان یکی از بسترهای اساسی برای استقرار مدیریت دانش مطرح است، به همین دلیل است که استقرار راهکارهای مدیریت دانش در یک سازمان بدون تدوین نظام انگیزش در مدیریت دانش، کاری ابتر تلقی می‌شود.
آیا تدوین سند انگیزش برای پیاده سازی مدیریت دانش لازم است؟!
انگیزش نیروی انسانی از جمله مباحثی است که نوشتن و پرداختن به آن هر چقدر هم که انجام شود، باز هم کم است. این موضوع یکی از پیچیده‌ترین مباحث حوزه مدیریت سرمایه انسانی در سازمان‌ها هست که تاکنون کتاب‌های متعددی نیز در این حوزه منتشر شده است.
در کشورهای در حال توسعه، رفتار احساسی بهتر از رفتار مقرراتی جواب می‌دهد!
روش‌ها و راهکارهای گوناگونی توسط اساتید و نویسندگان این حوزه در این راستا بیان شده است؛ ولی آن چیزی که باید به آن توجه ویژه داشته باشیم این است که مطالعه کتب و نوشته‌های خارجی را اگر بدون بومی‌سازی و در نظر گرفتن اقتضائات خودمان اجرا کنیم، نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد؛ چراکه در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، رفتار احساسی بهتر از رفتار مقرراتی جواب می‌دهد! تجربه‌ای را در این زمینه از زبان آقای حسن رفوگران، توسعه‌دهنده شرکت بیک ایران بخوانیم. لازم به ذکر است که بیک ایران توسط برادر بزرگتر ایشان، آقای علی‌اکبر رفوگران در سال 1342 بنیان‌گذاری شد.
انگیزش نیروی انسانی؛ نصیحتی از بنیانگذار بیک فرانسه
استاد حسن رفوگران درباره یکی از خاطرات به یادماندنی خود از دیدار با آقای بارن بیک به نکته‌ای از روانشناسی مدیریت اشاره می‌کند که در ایران بسیار ضروری و کارساز است.
او می‌گوید: تا قبل از ۳۰ می۱۹۹۴ که آقای بارن بیک با دومین سکته قلبی فوت کردند، من چند بار با ایشان ملاقات داشتم. برای من جالب بود مردی که در نزدیک به ۱۶۰ کشور دنیا کارخانه دارد، یا شریک است و یا نماینده انحصاری برایش کار می‌کند و کوشیده مردم را به مصرف کردن و دور انداختن کالای روزمره عادت بدهد و برای تشویق به مصرف بیشتر آنها، کالای ارزان تولید کرده تا مصرف کننده با آرامش خاطر از آنچه در اختیارش بوده و مصرف کرده دل بکند و آن را دور بریزد، ببینم برای من چه نصیحتی دارد!
معمولا انسان وقتی با یک آدم بزرگ ملاقات می‌کند سعی دارد چیزی بیاموزد، نکته‌ای درباره آداب ملاقات با آقای بیک بگویم، ما برای یک ربع ملاقات گاه تا شش ماه باید صبر می‌کردیم، یعنی از شش ماه قبل باید وقت می‌گرفتیم، همان موقع برای دیدار آقای «ژیکاردستین» رئیس جمهور فرانسه چنین انتظاری لازم نبود، یعنی وقت گرفتن از آقای بیک سخت‌تر بود.
مدیریت در کشورهای در حال توسعه
برای چنین ملاقات گرانبهایی شخص سعی می‌کند چند تا سوال از قبل آماده داشته باشند تا حداکثر استفاده و بهره را ببرد. یک بار من از ایشان خواهش کردم برای اینکه بتوانم همچون ایشان در کارم موفق بشوم توصیه‌ای به من بکند، آقای بیک گفت: شما باید یادتان باشد مدیریت و کار در کشورهای در حال توسعه بیشتر احساسی است تا مقرراتی، مثلا وقتی خانم سرکارگر کارخانه شما زایمان کرد باید حتما به دیدار او بروی، این کار لازم و ضروری است و تاثیر خیلی بیشتر از چند برابر کردن حقوق و دستمزد یا دادن پاداش و اینجور چیزهاست، شما حتما این کار را بکنید؛ در حالیکه ما در اینجا ( فرانسه ) اصلا نیازی به چنین کارهایی نداریم، اینجا مقررات حاکم است نه احساسات،
مثلا همین امروز نماینده کارگران پیش من آمد، خیلی محترمانه و با عذرخواهی به من خبر داد که به عنوان یک دستور سندیکایی و برای همبستگی صنفی و شرکت در بازی‌های کارگری قرار است چند روز اعتصاب کنند، صریحا از من عذرخواهی کرد که باید به مدت سه روز کارخانه را ببندیم و کار نکنیم! اینجا هر چیزی سر جای خودش قرار دارد، همان طور که وقتی همسرش زایمان می‌کند از من انتظار ندارد به دیدنش بروم دسته گل یا کادو ببرم، من هم نمی‌توانم انتظار داشته باشم وقتی سندیکا دستور اعتصاب می دهد او و کارگرانی که نمایندگی شان را دارد دست از کار نکشند تا مبادا ضرری متوجه من و کارخانه ام بشود.
منظورم این است روابط کارگر و کارفرما در کشور ما و کشور شما تفاوت دارد. شما پس از زایمان همسرش، وقتی به دیدارش بروید این لطف را فراموش نمی‌کند، پس کشورهای در حال توسعه مثل ایران شما باید با احساست اطرافیان زندگی بکنی.
نصیحت بنیانگذار بیک فرانسه؛ درس‌‌آموخته‌ای برای متولیان مدیریت دانش سازمان
در ضرورت ایجاد نظام انگیزشی مدیریت دانش همزمان با شروع فعالیت های مدیریت دانش در سازمان، مطالب زیادی سابق بر این نوشته‌ایم، هم بنده و هم همکاران خوبم در گروه مشاوره مدیریت دانش دانا که تجربه سال‌ها فعالیت در این حوزه را دارند. رویکردها و روش‌های مختلفی هم پیشنهاد شده است که تعدادی از آنها برگرفته از تجارب سایر کشورها بوده، تعدادی برگرفته از مقالات آکادمیک و تعداد زیادی هم برگرفته از تجارب خودمان در بیش از 70 سازمان ایرانی. آنچیزی که به آن یقین داریم این است که بدون تدوین سند انگیزش مدیریت دانش، در زمینه مدیریت دانش پیشبردی حاصل نمی‌شود و مدیران باید به این اصل کلیدی توجه ویژه بکنند که اقتضائات فرهنگی ما ایرانیان باید در تدوین این سند مهم در نظر گرفته شود و پاداش معنوی که ثابت شده است از پاداش مالی اثرگذاری بیشتری دارد را مدنظر قرار دهند.
توجه به فرهنگ ایرانی در تنظیم سیاست‌های انگیزشی مدیریت دانش
توجه به فرهنگ ایرانی و همینطور خصائل خاص هر یکی از افراد سازمان، در تنظیم سیاست‌های انگیزشی مدیریت دانش، چیز جدیدی نیست و در شعرها و حکایت‌های زیادی نقل شده است. به عنوان مثال این تفاوت‌ها را مولانا به زیبایی هر چه تمام بیان کرده است:
هر کسی را سیرتی بنهاده‌ام
هر کسی را اصطلاحی داده‌ام
در حق او مدح و در حق تو ذم
در حق او شهد و در حق تو سم
نکته مهم آن است که به این نصایح که قرنها پیش بیان شده، توجه کنیم و در تصمیم‌گیری‌های خود آنها را بکار ببندیم. دنیای امروز مدیریت، یک نگاه هرمونوتیک مییطلبد؛ نگاهی که از منظر تأویل‌ها و تفسیرها بتوانیم به آنچه که داریم، بهتر و بیشتر بیندیشیم که اگر نمی‌توانیم سخن نو درافکنیم، سخن نوی دیگران که قرنها پیش گفته شده است را درک و تفسیر کنیم؛ به قول مولانا:
قرنها بگذشت و این قرن نویست
ماه آن ماه است و آب آن آب نیست
قرنها بر قرنها رفت ای همام
وین معانی برقرار و بردوام
منابع
کارآفرینی به شیوه حسن رفوگران؛ رضا یادگاری، مهشید سنایی فرد؛ 1391
درک شعر مولانا در مدیریت سرمایه‌های انسانی شرکت‌های فناوری اطلاعاتی، حمیدرضا آموزگار، 1394
