طی دو دهه گذشته مدیریت دانش به‌عنوان یکی از مفاهیم کلیدی در حوزه مدیریت و کسب‌وکار موردبحث و بررسی قرارگرفته است. در سال‌های اخیر نیز با توجه به افزایش حجم داده‌ها و اطلاعات موجود در دنیای دیجیتال، مدیریت دانش نقش بیشتری را در مدیریت و بهره‌وری از اطلاعات ایفا می‌کند. بررسی روندهای جهانی این مفهوم مدیریتی می‌تواند نقش بسزایی در طراحی مسیرتعالی مدیریت دانش در سازمان‌ها ایفا کند. ما در گروه مشاوره مدیریت دانش دانا در سال‌های گذشته مهمترین روندهای مدیریت دانش را بررسی کرده و با شما مخاطبان به اشتراک گذاشتیم. امسال نیز هم‌زمان با آغاز سال جدید میلادی، چکیده از روندهای مدیریت دانش در سال 2023 در ادامه این مطلب تبیین شده است. این موارد برگرفته از چندین مقاله بین‌المللی است که توسط سازمان‌های برتر دنیا تدوین‌شده است.
بررسی روندهای جهانی چه کمکی به سازمان‌ها می‌کند؟
به اعتقاد بسیاری از مدیران موفق کسب‌وکارها، بررسی روندهای جهانی به سازمان‌ها در تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی‌هایشان کمک می‌کند. با شناخت و درک روندهای جهانی، سازمان‌ها می‌توانند بهترین استراتژی‌ها و راهبردهای خود را برای مواجهه با چالش‌ها و فرصت‌های جدید برنامه‌ریزی کنند.
بررسی روندهای جهانی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا بهترین روش‌ها و شیوه‌های کاری را پیدا کنند. با شناخت و درک این روندها، سازمان‌ها می‌توانند به بهبود عملکرد خود برای رقابت با سایر سازمان‌ها و بهبود ارتباط با مشتریان و مخاطبان خود بپردازند. به‌عنوان‌مثال، یک سازمان ممکن است با بررسی روندهای جهانی، درک بهتری از نیازهای مشتریان خود پیدا کند. این دانش به سازمان کمک می‌کند تا محصولات و خدمات خود را با توجه به نیازهای مشتریان بهینه کند و درنتیجه موفقیت بیشتری در بازار داشته باشد.
مهمترین روندهای مدیریت دانش در سال 2023
نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که فناوری‌های نوینی مانند هوش مصنوعی، یادگیری عمیق، اینترنت اشیا و بلاک چین در حال رشد و توسعه هستند و این موضوع باعث شده است که روش‌های مدیریت دانش تغییر کنند. این فناوری‌ها به سازمان‌ها این امکان را می‌دهند که از حجم بزرگی از داده‌ها و اطلاعات استفاده کنند و با تحلیل آن‌ها، در فرایند تصمیم‌گیری بهبود ایجاد کنند.
هوش مصنوعی
همانند 3 سال گذشته، استفاده از هوش مصنوعی در مدیریت دانش به‌صورت گسترده‌تر در سال ۲۰۲۳ موردتوجه سازمان قرار خواهد گرفت. هوش مصنوعی با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته، به مدیران کمک می‌کند تا به داده‌های سازمانی دسترسی پیدا کنند و آن‌ها را تحلیل کنند. با توجه به رشد هوش مصنوعی، سازمان‌ها باید برای بهره‌برداری از این فناوری، آموزش کافی را دریافت کنند و از آن در فرایند تصمیم‌گیری استفاده کنند.
بلاک چین
بلاک چین به‌عنوان یک فناوری نوین، به سازمان‌ها در مدیریت دانش کمک می‌کند. با استفاده از بلاک چین، سازمان‌ها می‌توانند داده‌های خود را به‌صورت امن و شفاف ذخیره و به اشتراک بگذارند. درواقع، بلاک چین به سازمان‌ها در مدیریت دانش کمک می‌کند، زیرا به دلیل ویژگی‌هایی مانند امنیت، شفافیت و عدم تغییرپذیری، اطلاعاتی که در بلاک چین ذخیره می‌شوند، می‌توانند به‌عنوان دانش‌های سازمانی قابل‌اعتماد و قابل‌دسترس باشند. به‌عنوان‌مثال، یک سازمان می‌تواند از بلاک چین برای ذخیره سوابق تراکنش‌های مالی خود استفاده کند. با این کار، سوابق این تراکنش‌ها را می‌توان به‌صورت شفاف و قابل‌اطمینانی ذخیره کرد و این اطلاعات را برای اعضای سازمان و همچنین برای مشتریان و سایر ذینفعان در دسترس قرار داد.
مدل‌های شبکه‌ای
مدل‌های شبکه‌ای در مدیریت دانش به‌عنوان یک روش موثر برای تبادل دانش و اطلاعات در سازمان‌ها شناخته شده‌اند. در این روش، اعضای سازمان به‌صورت غیرمستقیم با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و با اشتراک دانش و اطلاعات، به بهبود عملکرد و افزایش بهره‌وری می‌پردازند. در سال‌های آتی، به دلیل رشد فناوری‌های ارتباطی، مدل‌های شبکه‌ای بهبودیافته و باعث ایجاد ارتباطات موثرتر بین افراد در سازمان‌ها خواهند شد.
داده‌های ابری
این‌روزها استفاده از داده‌های ابری در حال رشد است و برای مدیریت دانش، این امکان را فراهم می‌کند تا داده‌ها را از منابع ابری بخوانند و از آن‌ها در فرایند تصمیم‌گیری استفاده کنند. با استفاده از داده‌های ابری، پژوهشگران، زهیران و مدیران سازمان می‌توانند به داده‌ها و اطلاعات دسترسی داشته باشند و با تحلیل آن‌ها، در فرایند تصمیم‌گیری بهبود ایجاد کنند.
نرخ بازگشت سرمایه مدیریت دانش
نرخ بازگشت سرمایه در مدیریت دانش، به میزان سود واقعی که یک سازمان از سرمایه‌گذاری خود در حوزه دانش به دست می‌آورد، اشاره دارد. درواقع، این معیار، نشان‌دهنده تعداد واحدهای پولی (یا سود) است که در مقابل هر واحد پولی سرمایه‌گذاری شده، به دست می‌آید. محاسبه نرخ بازگشت سرمایه در مدیریت دانش، بسیار پیچیده است و به عوامل متعددی نظیر هدف سرمایه‌گذاری، میزان سرمایه‌گذاری، هزینه‌ها و درآمدهای مرتبط با سرمایه‌گذاری و دوره بازگشت سرمایه بستگی دارد. از جمله روش‌های محاسبه نرخ بازگشت سرمایه در حوزه مدیریت دانش، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- محاسبه درآمد ناشی از استفاده از دانش سازمان به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم.
- محاسبه هزینه‌های مرتبط با ایجاد یا بهبود فرایندها، مدیریت دانش و آموزش.
- محاسبه هزینه‌ها و درآمدهای مرتبط با افزایش کیفیت محصولات و خدمات ارائه‌شده توسط سازمان.
- محاسبه هزینه‌ها و درآمدهای مرتبط با بهبود دسترسی به اطلاعات و ارتباطات داخلی و بیرونی سازمان.
با محاسبه نرخ بازگشت سرمایه در حوزه مدیریت دانش، سازمان می‌تواند اطمینان حاصل کند که سرمایه‌گذاری‌های خود در این حوزه به‌درستی صورت گرفته است و از نتایج مثبتی برخوردار خواهد بود. این موضوع یکی از مواردی است که حمایت رهبران سازمان از پیاده‌سازی مدیریت دانش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به‌بیان‌دیگر، محاسبه و گزارش نرخ بازگشت سرمایه مدیریت دانش، تضمین‌کننده تداوم سرمایه‌گذاری بر روی این مفهوم در سازمان است و ازاین‌رو به‌عنوان یکی از روندهای جهانی مدیریت دانش مطرح‌شده است.
امنیت داده‌ها
امنیت داده‌های مدیریت دانش یکی از موضوعات مهمی خواهد بود. با افزایش تهدیدات امنیتی، سازمان‌ها باید برای محافظت از داده‌های مهم خود، اقدامات لازم را انجام دهند. این اقدامات شامل استفاده از فناوری‌های امنیتی، تعیین سطح دسترسی کاربران و ارائه آموزش‌های امنیتی به کارکنان می‌شود.
گراف‌های دانشی
گراف‌های دانشی یکی از روش‌های مؤثر در مدیریت دانش است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا دانش خود را به‌طور موثر و سازمان‌دهی شده مدیریت کنند. این گراف‌ها شامل نمایش دانش و ارتباطات بین دانش‌های مختلف، دانش‌های موردنیاز برای یک فرآیند یا پروژه و ارتباط دانش با منابع و فرآیندهای سازمانی هستند.
گراف‌های دانشی به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا دانش موجود در سازمان خود را به‌سادگی و در دسترس بودن برای تمام کارکنان سازمان نشان دهند. این موضوع باعث می‌شود تا کارکنان سازمان، دسترسی به دانش موردنیاز برای انجام وظایف خود را داشته باشند و درنتیجه عملکرد سازمان بهبود یابد. همچنین گراف‌های دانشی می‌توانند به سازمان‌ها در شناسایی دانش‌های موردنیاز برای انجام وظایف و پروژه‌ها کمک کنند. با شناسایی دانش‌های موردنیاز، سازمان‌ها می‌توانند بهترین استراتژی برای به دست آوردن و مدیریت دانش را ایجاد کنند با تدوین گراف‌های دانشی، سازمان‌ها می‌توانند دانش را برای کارکنان خود به اشتراک بگذارند. این کار می‌تواند به بهبود فرآیندهای سازمانی، ارتقای توسعه شغلی کارکنان و افزایش همکاری و تعداد بین افراد کمک کند.
تدوین گراف‌های دانشی یکی از روش‌های مؤثر در مدیریت دانش است که به سازمان‌ها در بهبود عملکرد، به اشتراک‌گذاری دانش، بهبود فرآیندهای سازمانی و حفظ دانش کمک می‌کند. ازاین‌رو توجه به این موضوع به‌عنوان یکی از روندهای مدیریت دانش در سال 2023 مطرح‌شده است.
جمع‌بندی
به اعتقاد بسیاری از مدیران سازمان‌های موفق بین‌المللی، مدیریت دانش به‌عنوان یک ابزار برای توسعه کسب‌وکار در سال‌های آتی نیز مورداستفاده قرار خواهد گرفت. این افراد اذعان داشتند که با توجه به تغییرات سریع در بازار، سازمان‌ها باید بتوانند داده‌ها و اطلاعات را به‌سرعت تحلیل کنند و در صورت نیاز، تغییرات لازم را در کسب‌وکار خود ایجاد کنند. با استفاده از مدیریت دانش، مدیران می‌توانند به‌سرعت به داده‌های سازمانی دسترسی پیداکرده و با تحلیل آن‌ها، تصمیمات بهتری در حوزه توسعه کسب‌وکار اتخاذ کنند.
با توجه به این روندها، سازمان‌ها باید بتوانند برنامه‌ریزی مناسبی را برای مدیریت دانش خود داشته باشند. در این راستا، سازمان‌ها باید تیم مدیریت دانش خود را توسعه دهند. همچنین، باید برای آموزش و ارتقای دانش کارکنان، برنامه‌هایی را در نظر گرفته و با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، به داده‌های سازمانی دسترسی پیدا کنند. در این میان استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با توجه به حجم بزرگ داده‌ها در سازمان‌ها، استفاده از روش‌های خودکار برای استخراج دانش و اطلاعات، به‌عنوان یک روش موثر در مدیریت دانش معرفی‌شده است. همچنین، استفاده از فناوری‌های جدید مانند بلاک چین و اینترنت اشیا، در بهبود فرآیندهای مدیریت دانش و افزایش دسترسی به داده‌ها و اطلاعات مفید می‌تواند مؤثر باشد.
سازمان‌ها باید به دنبال بهبود شاخص‌های فرهنگی مدیریت دانش باشند و کارکنان را با این مفهوم آشنا کنند. برای تحقق این مهم رهبران سازمان باید فرهنگ مدیریت دانش پشتیبانی کنند و آن را در تمامی بخش‌ها و واحدهای سازمانی ترویج داده و به کارکنان آموزش دهند. از طرفی، حضور مدیران در تیم‌هایی که با دانش بسیاری سروکار دارند، نقش مهمی در ایجاد این فرهنگ و ترویج مدیریت دانش خواهد داشت.