در سال‌های اخیر، بسیاری از گفت‌وگوها در حوزه‌های مختلف فناوری و مدیریت بر محور هوش مصنوعی و تأثیرات شگرف آن بر مدیریت دانش، مدیریت داده و مدیریت محتوا متمرکزشده است. هوش مصنوعی به‌سرعت به یکی از اصلی‌ترین عوامل تغییر در سازمان‌ها تبدیل شده و این روند، سازمان‌ها را وادار کرده تا نقش آن را در راهبردها و فرآیندهای کاری خود تعریف کنند.
برای مطالعه‌ی مقالات تخصصی مدیریت دانش به پایگاه دانش مراجعه فرمایید.
امروزه با تجربه‌ای مستقیم شاهد تغییرات ناشی از انقلاب هوش مصنوعی هستیم. از افزایش قابل‌توجه درخواست‌های مشاوره برای انتخاب نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی گرفته تا سازمان‌هایی که با ابزارهای موجود آزمایش‌هایی انجام می‌دهند. ابزارهای پیشرفته مانند چت جی‌پی‌تی و کوپایلوت اکنون محور توجه بسیاری قرار دارند. این ابزارها علاوه بر جذابیت‌های تکنولوژیک، امکانات شگفت‌انگیزی برای ارائه نتایج خارق‌العاده دارند.
اما باید تأکید کرد که بین ابزارهایی که در ظاهر عملکرد فوق‌العاده‌ای دارند و ابزارهایی که بتوان به‌طور قابل‌اعتماد در سطح سازمانی از آن‌ها استفاده کرد، شکاف بزرگی وجود دارد. در محیط سازمانی، تنها ارائه پاسخ‌های صحیح کافی نیست؛ بلکه پاسخ‌ها باید جامع، دقیق و منطبق با دانش و تخصص انسانی باشند.
چالش‌های هوش مصنوعی: از توهم تا ناتوانی در جذب دانش انسانی
یکی از مسائل مهمی که ابزارهای هوش مصنوعی مولد با آن مواجه هستند، پدیده‌ای است که به‌اصطلاح «توهم» است. این عبارت، درواقع به معنای تولید اطلاعات نادرست یا گمراه‌کننده است. تصور کنید که سیستم هوش مصنوعی در یک شرکت تجهیزات پزشکی محصول اشتباهی را پیشنهاد دهد یا یک شرکت هواپیمایی بلیت با قیمت نادرست عرضه کند یا حتی یک چت‌بات در شرکت خدماتی، مشتری را مورد اهانت قرار دهد. این مشکلات نه‌تنها می‌توانند به کاهش اعتماد مشتریان منجر شوند، بلکه در مواردی ممکن است پیامدهای جدی‌تری مانند زیان مالی، جریمه‌های قانونی یا حتی خطرات جانی ایجاد کنند.
همچنین، ابزارهای موجود در تحلیل داده‌های ساختاریافته و غیرساختاریافته عملکرد خوبی دارند اما در مواجهه با داده‌های متناقض یا ورودی‌های ناقص، ناتوان هستند. مهم‌تر از آن، این ابزارها به‌خوبی قادر به جذب و استفاده از بزرگ‌ترین دارایی‌های سازمان، یعنی دانش پنهان، تجربه‌ها و تخصص انسانی، نیستند. این مشکل منجر به ناتوانی در ارائه پاسخ‌های دقیق و متناسب با نیازهای سازمان می‌شود.
هوش دانش: ترکیبی از هوش مصنوعی و تخصص انسانی
برای مقابله با این چالش‌ها، شرکت‌های مشاور بین‌المللی مفهوم جدیدی را به نام هوش دانش Knowledge Intelligence یا KI مطرح کرده‌اند. این رویکرد، فناوری‌های پیشرفته هوش مصنوعی را با دانش سازمانی تلفیق می‌کند تا نتایجی دقیق، جامع و قابل‌اعتماد ارائه دهد.
هوش دانش چه تفاوت‌هایی ایجاد می‌کند؟
هوش دانش برخلاف هوش مصنوعی، شامل ابعاد انسانی، دانش پنهان و درس‌آموخته‌ها و تجربه‌های سازمانی است. درنتیجه، هوش دانش نه‌تنها به داده‌ها و اطلاعات موجود دسترسی دارد، بلکه قادر به استفاده از دانش تخصصی، تجارب آموخته‌شده و حتی خطاهای گذشته است تا نتایج بهتری ارائه دهد.
مؤلفه‌های کلیدی هوش دانش
در ادامه به معرفی مؤلفه‌های کلیدی هوش دانش می‌پردازیم
- ضبط و انتقال دانش تخصصی
هوش دانش با استفاده از فرآیندهای ساختاریافته، دانش متخصصان را به داده‌هایی تبدیل می‌کند که توسط ماشین قابل‌پردازش باشند. این دانش می‌تواند شامل بهترین روش‌ها، نکات کلیدی و حتی اشتباهات گذشته باشد. - استخراج دانش
یکی از قابلیت‌های برجسته هوش دانش، توانایی در اتصال منابع مختلف اطلاعاتی، از جمله داده‌های ساختاریافته، نیمه ساختاریافته و غیر ساختاریافته است. این فرآیند، دانش پراکنده در سازمان را گردآوری کرده و به شکل منسجم ارائه می‌دهد. - ایجاد زمینه و مفهوم
هوش دانش از تاکسونومی‌ها و آنتولوژی‌ها برای افزودن زمینه و معنا به داده‌ها استفاده می‌کند. این کار باعث می‌شود اطلاعات ارائه‌شده دقیق‌تر، هدفمندتر و مرتبط‌تر باشند. - افزایش شفافیت و کاهش خطاها
یکی از چالش‌های اصلی هوش مصنوعی مولد، عملکرد به‌صورت «جعبه سیا» است. کاربران نمی‌توانند بفهمند پاسخ از کجا آمده یا بر چه اساسی ارائه‌شده است. در مقابل، هوش دانش سیستمی شفاف ارائه می‌دهد که منابع پاسخ‌ها و منطق استفاده‌شده را نمایش می‌دهد.
چرا هوش دانش اهمیت دارد؟
هوش دانش، گامی روبه‌جلو در مدیریت سازمانی است. این فناوری می‌تواند چالش‌های موجود در حوزه‌های مختلف را حل کند و سازمان‌ها را به سمت استفاده مؤثرتر از دارایی‌های دانشی خود سوق دهد.
افزایش بهره‌وری
با استفاده هوش دانش، سازمان‌ها می‌توانند به‌سرعت و به‌دقت به سؤالات پیچیده پاسخ دهند.
ارتقای کیفیت تصمیم‌گیری
هوش دانش اطلاعات دقیق و جامعی ارائه می‌دهد که می‌تواند به بهبود تصمیم‌گیری در تمام سطوح سازمانی کمک کند.
افزایش اعتماد
با کاهش نرخ خطا و ارائه پاسخ‌های شفاف، هوش دانش اعتماد کارکنان، مشتریان و شرکای تجاری را افزایش می‌دهد.
نمونه‌های عملی هوش دانش در سازمان‌ها
هوش دانش می‌تواند در حوزه‌های متنوعی از جمله بهداشت و درمان، مالی، تولید و حتی آموزش به کار گرفته شود. برای مثال:
- در بخش بهداشت و درمان، هوش دانش می‌تواند با استفاده از داده‌های دقیق و دانش پزشکان، تصمیم‌گیری‌های درمانی را بهبود بخشد.
- در صنعت مالی، هوش دانش می‌تواند به کاهش ریسک‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری کمک کند.
- در آموزش، هوش دانش می‌تواند با ارائه محتوای شخصی‌سازی‌شده به بهبود یادگیری کمک کند.
هوش دانش فرصتی منحصربه‌فرد است که سازمان‌ها را قادر می‌سازد نه‌تنها از ابزارهای هوش مصنوعی به شکل مؤثرتر استفاده کنند، بلکه تمام دارایی‌های دانشی و تخصص انسانی خود را نیز در فرآیندهای تصمیم‌گیری و ارائه خدمات وارد کنند.
منبع:
