خلاقیت محرک نوآوری است و موجب ارتقای موفقیت سازمانی میشود. با این حال، زمانی که کارکنان دانش ارزشمند خود را نزد خود نگه میدارند، نهتنها به همکارانشان آسیب میزنند، بلکه خلاقیت خودشان نیز تضعیف میشود. پژوهشی از مدرسه کسبوکار BI نروژ نشان میدهد که این رفتار هم بر افراد و هم بر تیمها تأثیر منفی دارد؛ هرچند شدت اثر آن به فرهنگ محل کار بستگی دارد.
افرادی که دانش خود را پنهان میکنند، معمولاً از دایره تعاملات کنار گذاشته میشوند. هنگامی که همکاران درمییابند فردی اطلاعات را پنهان میکند، آنها نیز تمایل به رفتار مشابه پیدا میکنند. این چرخه پنهانکاری به شکلگیری «حلقه عدم اعتماد متقابل» منجر میشود؛ جایی که اعتماد فرو میریزد و خلاقیت آسیب میبیند.
خلاقیت چگونه رونق میگیرد
خلاقیت با جریان آزاد دانش شکوفا میشود. پژوهشگران میگویند: «پنهان کردن دانش، توانایی افراد در تولید ایدههای نو را کاهش میدهد.» برای حل مسائل، کارکنان هم به بینشهای تازه نیاز دارند و هم به پایهای مستحکم از دانش پیشین.
اما چرا افراد دانش خود را پنهان میکنند؟ اغلب برای آنکه مزیتی رقابتی به دست آورند. با این حال، هر مزیت کوتاهمدتی، بهایی بلندمدت دارد. هنگامی که دیگران از اشتراک دانش دست میکشند، فردی که آن را پنهان کرده است، از ورودیهای ارزشمند دیگران محروم میشود و در نتیجه، خلاقیت خودش نیز افت میکند.
پژوهشها نشان دادهاند که فرهنگ محیط کار میتواند این چرخه بیاعتمادی را تشدید یا تضعیف کند:
- فضاهای مبتنی بر تسلط (Mastery climates) بر یادگیری، کار تیمی و رشد مهارت تأکید دارند. در چنین محیطهایی، حتی اگر فردی دانش خود را پنهان کند، کارکنان همچنان تمایل به همکاری دارند.
- فضاهای مبتنی بر عملکرد (Performance climates) بر رقابت و موفقیت فردی تمرکز دارند. در این فضاها، پنهانکاری افزایش مییابد و خلاقیت جمعی کاهش پیدا میکند.
آزمایش عملی
پژوهشگران این مفاهیم را در دو مطالعهی آزمایشی بررسی کردند. در گام نخست، ۲۴۰ کارمند و سرپرستان آنها در دو شرکت اسلوونیایی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که پنهانکاری دانش، خلاقیت را کاهش میدهد؛ بهویژه در محیطهای رقابتی.
در مرحلهی دوم، در مطالعهای با مشارکت ۱۳۲ دانشجو، تیمهایی در شرایط «تسلطمحور» و «عملکردمحور» مأمور شدند تا ایدهای برای یک محصول ارائه کنند. در تیمهایی که فضای کاری تسلطمحور بود، حتی اگر یکی از اعضا دانش خود را پنهان میکرد، تأثیر منفی آن بر خلاقیت کل تیم کمتر بود. اما در تیمهای عملکردمحور، پنهانکاری دانش موجب افت خلاقیت در کل تیم شد.
در نتیجه، پنهان کردن دانش بهصرفه نیست؛ زیرا هم به همکاران آسیب میزند و هم خلاقیت فردی را کاهش میدهد. رهبران باید به این نکته توجه کنند که برای فعالیتهایی که نیازمند حل مسئلهای باز و خلاقانه هستند، ایجاد فرهنگی مبتنی بر یادگیری و همکاری، بسیار مؤثرتر از تمرکز صرف بر عملکرد فردی است.
جمعبندی
خلاقیت زمانی زنده میماند که دانش آزادانه در سراسر سازمان جریان داشته باشد. پنهان کردن دانش نهتنها به دیگران آسیب میزند، بلکه به خودِ فرد پنهانکننده نیز لطمه وارد میکند.
در نهایت، برای پیشرفت و نوآوری در سازمان، باید محیطی ایجاد کنیم که در آن، اشتراکگذاری دانش تشویق شود، نه پنهانکاری آن.
